piątek, 14 maja 2010

Kto odpowiada za powstanie filmu?


Na tak zadane pytanie z pewnością bez zastanowienia odpowiesz: reżyser, aktorzy, scenarzysta, operator kamery... ktoś jeszcze? Cały sztab ludzi! Zobacz, jak wielu specjalistów pracuje nad produkcją filmu.

Oczywiście wymienione wyżej osoby mają ogromny wkład w powstanie filmu. To one też najczęściej odbierają nagrody na różnych festiwalach filmowych. Jednak za ich plecami z mrówczą precyzją pracuje mnóstwo specjalistów, o których istnieniu często nawet nie mamy pojęcia. Poniżej najbardziej kompletna lista zawodów związanych z produkcją filmu.

Ich widzimy

Aktor to wizytówka filmu. To on skupia na sobie uwagę widza, to on musi tak opracować rolę, by widz zapomniał, że ogląda aktora odgrywającego rolę. Aktorów można podzielić na dwie kategorie: pierwszoplanowych (grają główne postacie) i drugoplanowych (pojawiają się tylko w konkretnej scenie, ale pełnią istotną funkcję).

Jeśli jesteśmy przy aktorach, to warto wspomnieć o kilku grupach, które wspierają ich na planie. Są wśród nich dublerzy, czyli osoby zastępujące aktorów w konkretnych sytuacjach, np. scenach erotycznych (stąd np. „dubler pupy” znanego aktora albo nogi dublerki, które w filmie „zagrały” nogi znanej aktorki). W scenach grożących uszczerbkiem na zdrowiu aktorów zastępują kaskaderzy. Biorą oni udział np. w scenach wypadków, upadków ze schodów czy w sekwencjach pożarów.

W filmie występują też statyści. Są to osoby, często amatorzy, zatrudnione do konkretnych scen, mające za zadanie tworzyć „tło” dla filmowanych zdarzeń, wymagających dużej liczby postaci. Chodzi np. o sceny bitewne czy demonstracji ulicznych.

Ich nie widzimy

Reżyser to osoba odpowiadająca za całokształt filmu, autor koncepcji dzieła. Tak brzmi najbardziej ogólna definicja. Według słów Piotra Wereśniaka (reżysera filmowego i scenarzysty) „reżyser filmowy to bardzo podobny zawód do dyrygenta w orkiestrze.(...) Obowiązki reżysera są bardzo jasno zdefiniowane. Po kolei:
  • Musi się zdecydować na tekst, który chce filmować.
  • Musi wymyślić obsadę aktorską tego tekstu.
  • Musi obsadzić najważniejsze stanowiska artystyczne w filmie: scenograf, operator, kompozytor, montażysta i tak dalej.
  • Musi poprowadzić ekipę w okresie zdjęciowym. Musi kierować tymi zdjęciami na planie.
  • Musi zmontować film, udźwiękowić go, i doprowadzić do efektu finalnego, który można pokazać w kinie” (cytat za: http://piotrweresniak.com/).
Osoba reżysera często decyduje o powodzeniu filmu. Znany i ceniony reżyser ma szansę zdobyć większe środki finansowe na film niż debiutant. Poza tym ma większy kredyt zaufania od producentów, a tym samym większą swobodę artystycznej wizji. Sztuka filmowa od zawsze była związana z (dużymi) pieniędzmi. Często najbardziej śmiałe wizje reżysera były torpedowane przez producentów uważających, że w takiej postaci film się „nie sprzeda”. Niewątpliwie reżyser musi brać pod uwagę to, czy jego dzieło zarobi na siebie. Musi wyczuwać granicę między komercją a ambicjami artystycznymi.

Warto przy okazji wspomnieć, że istnieje też funkcja II reżysera. Jest to prawa ręka reżysera, pomagający mu w sprawach nie związanych bezpośrednio z jego pracą. Często przy produkcji pracuje dwóch lub nawet więcej II reżyserów.

Kolejnym zawodem związanym z reżyserią filmu jest asystent reżysera. Odpowiada on za przygotowanie drugiego planu (tego, co dzieje się „za plecami” głównych postaci) i aktorów-statystów. Przykład: akcja filmu dzieje się w latach 30. XX wieku. Bohaterowie rozmawiają idąc ruchliwą ulicą. To, co dzieje się za nimi, to drugi plan. Poruszają się w nim samochody z epoki, przechodnie, widać sprzedawców na straganach – za ten ruch odpowiada właśnie asystent reżysera.


Operator filmowy (jego nazwisko pojawia się w czołówce pod hasłem „zdjęcia” lub „director of photography”) to szef całego zespołu specjalistów odpowiadających za powstanie obrazu, jego kompozycję, oświetlenie i zapis w postaci zdjęć. Inaczej: autor zdjęć, reżyser obrazu, kierownik zdjęć itp. Ściśle współpracuje z reżyserem i jego asystentami. W zespole tym pracują operatorzy kamer, wózkarze (pracownicy techniczni odpowiedzialni za ruch „wózka”, na którym znajduje się operator wraz z kamerą, oraz szyny, po których przesuwa się wózek), oświetlacze lub oświetleniowcy, w nomenklaturze anglosaskiej określani jako „grip” (odpowiadają za właściwe ustawienie świateł na planie), fotosista (fotograf przygotowujący dokumentację z planu, także fotosy do wykorzystania w promocji filmu), operator zdjęć trickowych (np. animacji poklatkowej).

Scenarzysta to twórca tekstu literackiego, według którego powstaje film. Scenariusz jest niczym powieść lub opowiadanie: nakreśla opowieść, tło i bohaterów filmu. Jego uszczegółowieniem jest scenopis, czyli dokładne techniczne rozplanowanie scen, włącznie z ustawieniem kamer, światła itp. Często występuje w postaci rysunków przypominających komiks. Za scenopis odpowiada już inna osoba.

Obok scenarzysty istnieje też funkcja autora dialogów. Odpowiada on wyłącznie za kwestie mówione aktorów. Zdarza się, że scenarzysta nie poświęcił dialogom odpowiednio dużo miejsca, koncentrując się na nakreśleniu fabuły. Wówczas autor dialogów tworzy je od podstaw kierując się rysem charakterologicznym postaci.

Kierownik produkcji to osoba zajmująca się nadzorem nad produkcją filmu, a także kontrolą wydatków. Zajmuje się obsługą promocji, organizacją kampanii reklamowych, współpracą z koproducentami, umowami handlowymi z dostawcami sprzętu i zaopatrzenia do produkcji filmu.

Producent filmowy to szef całego przedsięwzięcia. Finansuje całość lub większą część produkcji, zatrudnia reżysera i innych pracowników oraz kupuje (lub wynajmuje) sprzęt i niezbędne materiały do produkcji. Jest właścicielem praw autorskich do dzieła, a także głównym beneficjentem zysków, jeśli film odniesie sukces komercyjny.

Z kolei producent wykonawczy (executive producer) to przedstawiciel wytwórni filmowej kontrolujący proces produkcji z naciskiem na finanse (np. czy nie został przekroczony budżet filmu).

Dźwiękowiec to człowiek zajmujący się przechwytywaniem i nagrywaniem dźwięku na planie. Dźwiękowcy posługują się mikrofonami zawieszonymi nad głowami aktorów na długich wysięgnikach (niewidoczne w kadrze). Dźwiękowiec dba o to, żeby dialogi wypowiadane na ruchliwej ulicy były dobrze słyszalne, a nie zlewały się z tłem.

Na zdjęciu widać dźwiękowca, oświetleniowca (trzyma ekran doświetlający postacie i kamerę na wysięgniku obsługiwaną zdalnie.

Nagrany dźwięk podlega procesowi montażu i postprodukcji w specjalistycznych studiach, które zajmują się m.in. synchronizacją dźwięku z obrazem (np. żeby ruch ust aktora zgadzał się z dźwiękiem słyszanym). Zdarza się, że warunki na planie nie pozwalają nagrać dialogów „na żywo” w trakcie kręcenia zdjęć, albo są one złej jakości. Wówczas robi się tzw. postsynchrony, czyli nagrywa dialogi na nowo w studiu. Przypomina to tworzenie dubbingu: aktorzy muszą się starać wypaść naturalnie, oddać emocje związane z daną sceną – w przeciwnym wypadku dialogi będą brzmiały sztucznie.

Scenograf to autor oprawy plastycznej i architektonicznej do filmu. Odpowiada za koncepcję artystyczną i jej realizację. Określa, jakie rekwizyty, dekoracje i oświetlenie mają być użyte w realizacji danej sceny. Scenograf nie działa sam, pomagają mu rekwizytor (odpowiada za dobór rekwizytów, np. broni z epoki), kostiumolog (dba od odpowiedni wygląd strojów), dekorator wnętrz (odpowiada za rozmieszczenie np. mebli we wnętrzach), kierownik budowy dekoracji (kieruje zespołem tworzących dekoracje, np. atrapy budynków czy dekoracje imitujące grotę albo wnętrze zamku – tworzone w warunkach studyjnych). Często przywoływanym nazwiskiem jest H.R. Giger, który stworzył imponującą scenografię do serii filmów Obcy.

Charakteryzator to przedłużenie roli scenografa. Pracuje bezpośrednio z aktorem. Za pomocą kosmetyków, peruk, różnego rodzaju materiałów (np. gumy, silikonu, gąbki) potrafi przekształcić aktora w dowolną postać – może dodać mu lat, oszpecić twarz blizną lub całą sylwetkę dodając jej garb, zmienić kolor włosów, skóry, oczu itp. Niektóre filmy wymagają od charakteryzatorów morderczej pracy; przykładem mogą być skomplikowane charakteryzacje tworzone do filmów z serii Underworld czy odtwórcy głównej roli w filmie Edward Nożycoręki.
Johnny Depp ucharakteryzowany do roli w filmie Tima Burtona Edward Nożycoręki

Casting to spotkanie, podczas którego dokonuje się wyboru obsady do ról głównych i drugoplanowych. Kierownik castingu odpowiada za przeprowadzenie całego procesu – wydaje się, że jest to zawód łatwy i przyjemny, jednak jeśli wyobrazimy sobie, jak wiele ról trzeba obsadzić w przeciętnym filmie, z pewnością zmienimy zdanie. Obecnie castingi przeprowadza się nawet do głównych ról i biorą w nich udział także znani aktorzy.

Kompozytor muzyki filmowej to specyficzna dziedzina sztuki kompozytorskiej. Autor muzyki do filmu tworzy ją pod kątem poszczególnych scen, często znając tylko ich opis w scenariuszu. Musi wymyślić własną koncepcję oprawy muzycznej pasującej do klimatu filmu. Inna muzyka towarzyszy horrorowi, inna komedii. Muzyka w filmie pełni kilka funkcji: może służyć ilustracji poszczególnych scen, może też służyć podkreśleniu dynamiki konkretnych ujęć. Jest ściśle zespolona z obrazem – na logikę biorąc scenie ukazującej spokojne morze będzie towarzyszyć muzyka łagodna, natomiast scenie bitewnej głośna i dynamiczna. W przypadku filmów nawiązujących do konkretnej epoki, kompozytor musi uwzględnić motywy muzyczne pochodzące z danego okresu historycznego, dlatego powinien doskonale znać historię muzyki.

W filmach wykorzystuje się też często gotową muzykę (piosenki), wówczas w napisach końcowych wyróżnia się dwie kategorie: original music (skomponowaną na potrzeby filmu) i songs (spis piosenek, wraz z nazwiskami ich autorów).

Klapser(ka) to osoba zajmująca się wykonywaniem klapsów. Specjalnym urządzeniem (obecnie elektronicznym) wykonuje się klaps (uderzenie wąską deseczką w korpus tablicy), który informuje o konkretnym ujęciu i jest swego rodzaju znacznikiem dla montażysty. Zapisane są w nim dane techniczne ujęcia: numer sceny, numer dubla, data, nazwa filmu itp. Takie „nagłówki” pozwalają montażyście zorientować się w kolejności montowanych scen – ponieważ filmu nie kręci się w kolejności chronologicznej (można rozpocząć kręcenie od scen końcowych albo znajdujących się wg scenariusza w połowie filmu).
Klasyczny drewniany model klapsera

Montażysta to jedna z najważniejszych osób biorących udział w procesie produkcji filmu. Kierownik montażu praktycznie decyduje o losach dzieła. Montaż polega na „sklejaniu” poszczególnych ujęć w odpowiedniej kolejności, tak by tworzyły spójną i logiczną ciągłość. Od sposobu montażu zależy też dynamika filmu. Dynamiczny, szybki („teledyskowy”) montaż charakteryzuje filmy akcji czy horrory. Na montażystę często wywierane są naciski przez producenta filmu. Może to doprowadzić do takiej sytuacji, jaka miała miejsce po wypuszczeniu filmu Dawno temu w Ameryce w reżyserii Sergio Leone. W założeniu reżysera konstrukcja tego długiego filmu (trwał aż 229 minut) opierała się na retrospekcjach głównego bohatera. Tymczasem na rynek amerykański wydano wersję przemontowaną bez zgody reżysera w taki sposób, że sceny zostały przedstawione chronologicznie, co całkowicie burzyło sens historii. Dodatkowo wycięto 90 minut, ponieważ zdaniem producenta film był zbyt długi. Wersja ta poniosła spektakularną klapę, jednak obecnie można oglądać wersję pełną, zmontowaną zgodnie z koncepcją reżysera.

Efekty specjalne to ogromnie ważna część produkcji filmu. Nie chodzi tylko o efekty kojarzone z filmami SF, pozornie „zwykłe” obrazy potrafią być naszpikowane efektami komputerowymi. Np. znacznie taniej jest nakręcić w studiu scenę pojedynku na szczycie oblodzonej góry po prostu nakładając na siebie dwa obrazy niż transportować całą ekipę na rzeczywiście istniejącą górę. Pomaga w tym technika zwana blue box (lub green box, green screen, blue screen) – aktora filmuje się na jednolitym niebieskim lub zielonym tle, następnie na to tło podkłada się dowolny obraz, np. komputerowo wygenerowaną wizję ulicy w starożytnej Sparcie. W tej technice powstaje coraz więcej filmów, np. w całości w blueboksie nakręcono film Sky Kapitan i Świat jutra czy 300 Spartan. Nad takimi efektami pracują wyspecjalizowane studia.

Odmianą efektów specjalnych są efekty pirotechniczne – czyli wszystko, co związane z wybuchami, pożarami czy efektami postrzałów z broni palnej (np. „wybuchające” rany na ciele postrzelonego bohatera to wynik zastosowania małego ładunku umieszczonego pod ubraniem).

W ten oto sposób dotarliśmy do końca tego przeglądu. Jak widzisz, za produkcję filmu odpowiada ogromna liczba ludzi. To jeden z powodów wysokich kosztów kręcenia filmu :)

Zdjęcia: christgr, t9t, infinity, bubbels / sxc

56 komentarzy:

  1. super artykuł. Bardzo mi pomógł.

    OdpowiedzUsuń
  2. dzieki za artykul, pomogl mi w zadaniu domowym :D

    OdpowiedzUsuń
  3. swietna praca
    dzięki :)

    OdpowiedzUsuń
  4. Ja pierdzielę ten Johny Depp wygląda jak pewna moja nauczycielka od pewnego przedmiotu ...

    OdpowiedzUsuń
  5. super bardzo mi pomogło :))

    OdpowiedzUsuń
  6. Extra pomogło mi w zadaniu domowym:)))

    OdpowiedzUsuń
  7. okropne do niczego mi się nie przydało to jest bez sensu

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. sama jesteś bez sennsu to głupie to właśnie maa sens a ty jesteś po prostu zazdrosna|sny że sam|a na to nie wpadłes|aś

      Usuń
    2. To się Ci może przydać jak chcesz coś wiedzieć, a nie jak przychodzisz sam bez sensu na tą stronę :).

      Usuń
  8. suuper!! bardzo mi pomogło!!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. dzięki za pomoc naprawde wiedza nie boli tylko jest nam łatwięj i lżej .pomogło mi to w zadaniu domowym z polskiego jestem z tarnowa podgórnego osoba która to napisała jest mądra żeby ułatwić życie .a ten kto pisze że to bez sensu jest właśnie ON.alicja

      Usuń
  9. Super strona wiele mnie nauczyła i pomogła w pracy domowej

    OdpowiedzUsuń
  10. Świetna praca bardzo mi pomogła. Wszystko skompresowane na jednej stronie, nie muszę szukać po całym necie

    OdpowiedzUsuń
  11. Super,super, super!!!
    Robiłam prace do szkoły na temat: "Kto uczestniczy w realizacij dzieła filmowego?"
    i to mi bardzo pomogło trzymajcie kciuki by mi się udało.
    I do tego dowiedziałam się kto pracuje na planie filmu:P
    Jeszcze raz dzieki!!!
    :)wasza wariatka

    OdpowiedzUsuń
  12. Dzięki pomogło mi to bardzo :-)

    OdpowiedzUsuń
  13. Takich prac powinno byc wiecej :-)
    A ta praca jest super!!!

    OdpowiedzUsuń
  14. Ten artykół jest genialny i np. Praca dom Napisz wszystkie nazwy zawodów przy filmie i je opisz. To by zajeło dużo, a tak... DZIĘKUJE

    OdpowiedzUsuń
  15. Super! Strasznie pomocne! Trochę tego dużo, no ale..... i tak superowskie! To extra! Jak ty, Ktosiu, na to wpadłeś? namęczyłeś się?

    OdpowiedzUsuń
  16. Bardzo dziękuję za tak genialny artykuł. Właśnie tak przedstawionych informacji potrzebowałam. Bardzo skróciło to moja pracę! Pozdrawiam autora...

    OdpowiedzUsuń
  17. poprostu super . jest to genialne . pomogło mi to odrobić lekcie.

    DZIENKI!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

    OdpowiedzUsuń
  18. Bardzo przydatny artykuł. Dzięki :)

    OdpowiedzUsuń
  19. Bardzo przydatny! Ale je nie mogę, jak ucharakteryzowali Johnego Deppa! Wogóle do siebie niepodobny.

    OdpowiedzUsuń
  20. Bardzo przydatny! Ale je nie mogę, jak ucharakteryzowali Johnego Deppa! Wogóle do siebie niepodobny.

    OdpowiedzUsuń
  21. Pomogło mi przy pracy domowej ;)

    OdpowiedzUsuń
  22. Dzięki bardzo się przydało i wiele się dowiedziałem. :D

    OdpowiedzUsuń
  23. bardzo przydatne

    OdpowiedzUsuń
  24. Dziękuję za ciekawy artykuł :) Przydał mi się do pracy domowej ;) ;P

    OdpowiedzUsuń
  25. Bardzo przyjemnie zebrana pigułka wiedzy. Szczególnie dla laika. Pomógł mi w ogólnym ustaleniu zadań w produkcji filmu. Osobiście zabrakło mi w artykule translacji stanowisk na język angielski. Po za tym jednym którego właśnie próbowałem "zrozumieć" - executive producer. Dzięki! Osobiście chciałbym znaleźć "tłumaczenie" anglojęzycznej "listy płac" z końca filmu. Dlaczego? Jasnym jest "written by" czy "produced by" ale takie zjawisko jak "created by" czy "supervisor exec. producer" wraz z tym czym się zajmowali w procesie...
    Może się pokusicie? ;) Tak czy inaczej dziękuję i pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  26. Chciałabym pracować kiedyś przy produkcji filmów. teraz wiem w czym wybierać! Dzięki!

    OdpowiedzUsuń
  27. Dzięki żeczywiście te umiejętności przydały mi sie przy recenzji ^^ bardzo pomocne

    OdpowiedzUsuń
  28. a kto odpowiada za podkłady muzyczne (piosenki) juz gotowe do filmu ?

    OdpowiedzUsuń
  29. swietna notka pomogla mi w przygotowaniach do olimpiady :)

    OdpowiedzUsuń
  30. Bardzo fajne. Pomogło w zadaniu.

    OdpowiedzUsuń
  31. bardzo mi to pomogło dzięki temu dostałem 5

    OdpowiedzUsuń
  32. Mam specjalną wiadomość dla młodych twórców filmowych i muzyków, którym zależy na skutecznej promocji: Szukamy Was! Macie nagrany teledysk, który warto pokazać innym? Nagrany utwór, który wzbudzi uznanie innych? W takim razie zapraszam do serwisu Twoja.TV, który łączy cechy video-serwisu internetowego, portalu społecznościowego oraz telewizji lokalnej. Tak, serwis Twoja.TV pozwala na emitowanie materiałów video w telewizji na terenie całej Polski. Dzięki temu jest to idealne narzędzie dla młodych i ambitnych osób, które pragną zaprezentować swoje dzieła i umiejętności szerszemu gronu odbiorców. Spróbujcie a Wasze utwory będą oglądane w telewizji! W razie jakichkolwiek pytań proszę o kontakt. Zapraszam! http://www.twoja.tv/

    OdpowiedzUsuń
  33. Bąba , super

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Może bąbel, ale chyba chodziło Ci o BOMBĘ 😃

      Usuń
  34. Czyli reżyser może sam zmontować film, czy musi wynająć montażystę?

    OdpowiedzUsuń
  35. Bardzo fajny artykuł. Wyjaśnił mi wiele.

    OdpowiedzUsuń
  36. siema fajne polecam 2/10

    OdpowiedzUsuń
  37. lolo lolo pies

    OdpowiedzUsuń
  38. Świetny wpis, tylko czemu trzeba było przeszukać cały internet w poszukiwaniu takiego konkretnego bloga.

    OdpowiedzUsuń
  39. Bardzo ciekawy wpis! bardzo mi szkoda aktorów ponieważ oni przez kontrakty (nie mają umowy o pracę) nie dostaną w ogóle emerytury albo jakieś głodowe stawki

    OdpowiedzUsuń
  40. wygląda jak moja nauczycielka

    OdpowiedzUsuń
  41. Witam pomogę przy kręceniu filmu. Powiem co powinno być inaczej aby było dobre i pasowało ;). Mój namiar mateusz.jan.biernacki@gmail.com

    OdpowiedzUsuń
  42. Odpowiedzi
    1. Sam|a jesteś bez sensu a jak vyś nie widział|ała to to jest dla ciekawskich

      Usuń
  43. dzięki bardzo mi pomogło:))))))))))))

    OdpowiedzUsuń
  44. W dzisiejszych czasach komputerowe efekty specjalne są w stanie stworzyć realistyczne obrazy i zabrać widza do innego świata, pełnego niesamowitych obrazów.

    OdpowiedzUsuń
  45. Niewielu ludzi zdaje sobie sprawę, że za powstawanie filmu odpowiada mnóstwo osób, których nie widać na ekranie.

    OdpowiedzUsuń
  46. W sytuacji awarii zasilania, oświetlenie awaryjne LED zapewnia kluczowe oświetlenie, umożliwiając bezpieczną ewakuację z budynku. Dzięki nowoczesnej technologii LED, te systemy oświetleniowe są wyjątkowo niezawodne i efektywne, co czyni je niezbędnym elementem bezpieczeństwa w każdym obiekcie.

    OdpowiedzUsuń

Najpopularniejsze wpisy (ostatnie 30 dni)