wtorek, 23 marca 2010

Zwroty, które warto znać w oryginale


Istnieje pewna grupa zwrotów, które kulturalny człowiek powinien znać w oryginalnym brzmieniu. Są to zwroty (często przysłowia, porzekadła), które mają zwykle odpowiedniki w języku polskim, jednak ich użycie w oryginale - oczywiście w odpowiedniej sytuacji i kontekście - świadczy o kulturze i obyciu użytkownika języka. Zobacz, co warto znać!

Zwroty z języka angielskiego:

last but not least - ostatni co do kolejności, ale nie co do znaczenia; ostatni, lecz nie najmniej ważny (Źródło: Słownik wyrazów obcych PWN). Przykład użycia: I wreszcie: last but not least – majątek po rozwodzie dzielimy w stosunku 2: 1 dla mnie, rozumiesz, kotku? (Źródło: http://slowniki.gazeta.pl/pl/last+but+not+least); Po tylu podróżach wiadomo już mniej więcej, że świat może być jedną rzeką, jednym kościołem, jedną ulicą, drzewem za oknem, odrobiną książek, płyt i - last but not least - kilku dobrymi ludźmi (Ks. Janusz St. Pasierb, Gałęzie i liście)

wishful thinking - myślenie życzeniowe (Wikipedia), pobożne życzenie, branie własnych pragnień za rzeczywistość (Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Kopalińskiego). Przykład użycia: Wiara w to, że ceny tych akcji pójdą jeszcze w górę można określić tylko w jeden sposób - wisful thinking!

Zwroty z języka francuskiego:

c'est la vie! - [wymowa: se la Wi] takie jest życie. Oznacza pogodzenie się z losem, nawet jeśli jest on niesprawiedliwy i krzywdzący. [źródło: sjp.pl]. Przykład użycia: C'est la vie, takie jest życie - podsumował decyzję Komitetu Wykonawczego UEFA o wyborze miast-gospodarzy mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku prezes Ukraińskiej Federacji Futbolu Hrihorij Surkis [źródło: sport.pl]

chapeau bas - [wymowa: szaPo Ba] kapelusz z głowy, czapki z głów! Okrzyk wyrażający uznanie i szacunek dla kogoś lub czyichś czynów, słów itp. Przykład użycia: Nasz sportowiec dokonał rzeczy wydawałoby się niemożliwej - na finiszu przegonił samego mistrza! Chapeau bas, to wielka chwila!

enfant terrible - [wymowa: enfant teribl] dosł. okropne dziecko; osoba niedyskretna, nietaktowna, żenująco prawdomówna; dziecko wprawiające w kłopot rodziców przez zdradzanie domowych tajemnic [źródło: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Kopalińskiego]. Używa się w określeniu do konkretnych osób, ale też państw. Przykład użycia: Wielka Brytania to enfant terrible integracji europejskiej [źródło: Wikipedia].

femme fatale - [wymowa; fem fatal] kobieta fatalna. Kobieta świadomie zdobywająca, wykorzystująca i porzucająca mężczyznę (Wikipedia). Przykład użycia: Jako przykład femme fatale służy Salome, postać biblijna, bohaterka dramatu Oskara Wilde'a, ale i obecna w twórczości wielu innych artystów - między innymi Tycjana, Klimta, Moreau, Strinberga, Muncha, Flauberta, Moreau, Beardsleya [źródło: http://magazyn.kreatura.net/?c=123&a=1208].

touche - [wymowa: tusze] dotknięty, trafiony. Słowo oznaczające trafienie szpadą przeciwnika. Obecnie używa się go w sytuacji, gdy chcemy komuś wyrazić uznanie, docenić np. ciętą ripostę czy argument.

Zwroty z języka niemieckiego:

Weltschmerz - [wymowa; weltszmerc] dosłownie: ból świata – depresja, smutek, apatia, wynikające z myśli o niedoskonałości świata; sentymentalny pesymizm; chandra, spleen [źródło: Wikipedia]. Przykład użycia: Zaraziłaś mnie chyba tym Weltschmerzem, a jeżeli nie nim to przynajmniej melancholią [źródło: http://my.opera.com/Villain/blog/517-weltschmerz (komentarz)].

Wunderkind - cudowne dziecko. Podobny zwrot: wunderteam - super drużyna sportowa (połączenie niemieckiego z angielskim). Przykład użycia: Kuba już w wieku czterech lat czytał gazety i znał dwa języki obce - można powiedzieć prawdziwe wunderkind z zaprogramowaną przez rodziców przyszłością.

Zwroty z łaciny:

Deus ex machina - dosł. bóg z (teatralnej) maszyny (tj. przybyły z góry, z nieba); nieoczekiwany wybawiciel; zbyt łatwe, sztuczne a. nieuzasadnione rozwiązanie splątanej intrygi (w sztuce teatr. a. powieści) przez nagłe, niespodziane wprowadzenie nowej osoby a. okoliczności [źródło: Kopaliński]. Przykład użycia: Nie przepadam za filmami, w których rozwiązanie pojawia się jak Deus ex machina.

pecunia non olet - pieniądz nie cuchnie, żaden pieniądz nie śmierdzi - powiedzenie łacińskie przypisywane cesarzowi Wespazjanowi (Kopaliński). Przykład użycia: Powiadają, że pecunia non olet, a żadna praca nie hańbi.

persona non grata - w dyplomacji osoba niepożądana (jako przedstawiciel innego państwa) (Kopaliński). Przykład użycia: Po aferze szpiegowskiej ambasador tego kraju stał się persona non grata.

P.T. - po łacinie pleno titulo - pełnym tytułem. Spolszczony skrót 'petent' był niezwykle popularny w PRL-u. Przykład: Petenci proszeni są o ustawienie się w kolejce po prawej stronie okienka. Używać należy ostrożnie, raczej w wypowiedziach humorystycznych i satyrycznych.

sic - [wymowa: s-ik] (właśnie) tak!, (świadomie) tak (napisane)! - uwaga umieszczona po zacytowanym wyrazie albo zwrocie, stwierdzająca, że tak właśnie był wydrukowany (napisany, powiedziany) w tekście oryginalnym; ironiczna uwaga odręczna na marginesie tekstu (Kopaliński). Przykład użycia: Było tam napisane: "stół z pomyławanymi [sic!] nogami".

stricte - dokładnie, ściśle. Przykład użycia: To zagadnienie dotyczy stricte ochrony środowiska, nie należy do tego mieszać polityki.

Ilustracja: http://monsieursylvain.over-blog.com/article-30648979.html

13 komentarzy:

  1. jeszcze: À propos (albo by the way)

    OdpowiedzUsuń
  2. 'femme' wymawia się 'fam' ;)

    OdpowiedzUsuń
  3. Zwrotów z łaciny przydałoby się więcej - tych "podstawowych" jest zdecydowanie więcej...

    OdpowiedzUsuń
  4. .. ano właśnie np. niem. Kinder Stube czy łac. alea iacta est lub veni, vidi vici, albo ang. king is dead long live the king - co się przyda w W-wie po 13/10/13 lub spolszczone król jest nagi - odpowiednie do spółki Tusek-Rostowski i ich mieszaniu w OFE

    OdpowiedzUsuń
  5. Wymowa jest niepoprawna w następujących zwrotach:
    enfant terrible- ąfą teribl
    touche- tusz

    Następnym razem proszę korzystać z kompetentnych źródeł.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. touché, pisane z akcentem nad e- [wymowa: tusze] źródło: http://sjp.pl/touche#p314142

      Usuń
    2. Dokładnie. Błąd polega jedynie na braku akcentu.

      A do tego dochodzi jeszcze femme, wymawiane jako [fam].

      Usuń
  6. No łacina się przewija wszędzie, ale jest dość ciężkim językiem

    OdpowiedzUsuń
  7. Zawsze napiszę CHAPEAUX BAS! Taka jest wymowa oryginalu tego powiedzenia! Kapelusze z głów! Liczba mnoga

    OdpowiedzUsuń
  8. Super artykuł. Pozdrawiam serdecznie.

    OdpowiedzUsuń

Najpopularniejsze wpisy (ostatnie 30 dni)